Tọa đàm khoa học đầu tiên về Bùi Giáng
Thanh Nien 13/09/2013
Sáng Thu Bay 14.9, tọa đàm khoa học về thi sĩ
Bùi Giáng sẽ khai mạc tại Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn TP.HCM.
Nhà thơ Bùi Giáng - Ảnh: Thanh Hoài (cháu rể Bùi Giáng) cung cấp
|
Đây là lần đầu tiên các nhà khoa học và nghiên cứu chuyên ngành văn học, ngôn ngữ học cùng có mặt trong ban tổ chức: PGS-TS Võ Văn Sen, TS Nguyễn Khắc Cảnh, PGS-TS Lê Giang, TS Huỳnh Thị Hồng Hạnh, TS Võ Văn Nhơn, TS Nguyễn Ngọc Thơ, phối hợp nội dung với GS-TS Huỳnh Như Phương để mở tọa đàm về Bùi Giáng - nhà thơ thiên tài, nhà nghiên cứu uyên bác, dịch giả tài hoa của nước ta nửa sau thế kỷ 20.
Đến nay, sau hơn 3 tháng thông báo, ban tổ chức đã nhận được tham luận của PGS-TS Hồ Thế Hà về đề tài Bản mệnh thơ Bùi Giáng, PGS-TS Nguyễn Thị Thanh Xuân về Bùi Giáng bản nhiên, nhà nghiên cứu Nhật Chiêu về góc cạnh độc đáo khi Bùi Giáng chơi, PGS Nguyễn Công Lý về Thơ Bùi Giáng đôi điều cảm nhận, TS Trần Hoài Anh về Bùi Giáng trong cái nhìn phê bình văn học của miền Nam trước 1975.
Cùng các tham luận khác của Phạm Phú Phong, Huỳnh Thị Thu Hậu, Bùi Văn Ký, Phan Nguyễn Kiến Nam, Nguyễn Đức Chính, Trần Nữ Phượng Nhi, Tâm Nhiên, Nguyễn Thế Truyền, Nguyễn Đình Trân. Tất cả tập trung đánh giá về giá trị của sự nghiệp nghiên cứu, dịch thuật, sáng tác, cũng như một số hồi ức và giai thoại về Bùi Giáng. Dịch giả và là một trong những nhà nghiên cứu triết học hàng đầu của Việt Nam hiện nay - Bùi Văn Nam Sơn (chú họ Bùi Giáng) sẽ tham gia chủ tọa đoàn, nêu nhận định: "Bùi Giáng là một hồn thơ rất cổ kính đồng thời lại mang tâm thức hiện đại, đúng hơn: hậu hiện đại (post-moderne), nơi đó mọi ý, mọi lời đều đa tầng, đa nghĩa, đa chức năng, nhằm bộc lộ cho được một cái gì rất Sơ Nguyên - Đơn Giản, song đã trải qua biến dịch nên phong phú, điệp trùng".
Giới báo chí, văn nghệ sĩ cũng được mời tham luận: Vũ Đức Sao Biển về đề tài Bùi Giáng - quê nhà và cuộc đời, Lê Minh Quốc về Bùi Giáng - thi sĩ tinh quái của nền thi ca Việt Nam hiện đại, Giao Hưởng về Bùi Giáng với kinh Phật thuyết đại thừa Vô lượng thọ - trang nghiêm thanh tịnh bình đẳng giác.
Tọa đàm được mở nhân kỷ niệm 15 năm ngày mất Bùi Giáng (1998 - 2013).
Giao Hưởng
Người vợ của Bùi Giáng
(TN Xuân
09/02/2013) Đọc thơ Bùi Giáng, người ta nghĩ ông chỉ có những tình yêu viễn mộng. Ít ai biết ông đã có một người vợ đẹp và những bài thơ tình hay nhất của ông là dành cho vợ. Người phụ nữ ấy chỉ sống với ông trên đời có 3 năm.
Tháng 7.2012, tôi trở lại thăm quê nhà ông - làng Thanh Châu (xã Duy Châu, Duy Xuyên, Quảng Nam). Ghé thăm nhà thờ tộc Bùi, được người phụ nữ chăm lo hương khói nơi đây cho xem gia phả của tộc. Qua câu chuyện, tôi khẳng định một điều mới mẻ: Nhà
thơ Bùi Giáng đã có vợ. Hình tượng của bà và tình thương yêu, tiếc nuối ông dành cho bà là nội dung chủ đạo trong 4 tập thơ của ông:
Mưa nguồn, Lá hoa cồn, Ngàn thu rớt hột và Màu hoa trên ngàn (in tại Sài Gòn từ năm 1962 - 1964).
Ảnh: Tư liệu
|
Bà nhớ lại
Bùi Giáng được cha mẹ cưới vợ cho năm 1945, khi ông vừa 19 tuổi. Hôn nhân ngày trước thường do cha mẹ đôi bên sắp đặt. Có lẽ, cuộc hôn nhân của Bùi Giáng cũng không đi ra ngoài quy ước đó. Người phụ nữ giữ nhà thờ tộc Bùi xác nhận: "Chị Bùi Giáng về làm dâu nhà ông bà bác tôi (cụ Bùi Thuyên và bà Huỳnh Thị Kiền - cha mẹ ông Bùi Giáng) năm 18 tuổi. Chị là người Duy Xuyên, đẹp lắm, tóc dài da trắng cái chi cũng đẹp. Tên thật của chị là Vạn Ninh".
Tất cả thành viên trong gia đình đều quý yêu bà chị dâu trẻ. Ông Bùi Luân - em ruột Bùi Giáng - tỏ lòng quý mến của mình với người chị dâu trong tập thơ Chớp biển của Bùi Giáng in tại Canada năm 1996: "Phải nhận là chị xinh đẹp, cởi mở, vui tính, hồn nhiên… Gương mặt chị, hình ảnh chị đã nổi bật, sáng ngời mãi trong ký ức tôi. Duy có điều bất cứ ai, dù không biết gì nhiều về tướng số, gặp chị là cũng nhận ra ngay: Chị không thể ở lâu với chúng ta trên cõi đời này, dù cõi đời vốn đã ngắn ngủi. Lấy chồng được ba năm, chị đã đột ngột lìa đời lúc mới ngoài hai mươi tuổi… Chị trút hơi thở một cách bình thản".
Vợ chồng Bùi Giáng được cha mẹ cho một khu vườn đẹp ở làng Trung Phước để lập nghiệp. Trung Phước là thung lũng trù phú ven sông Thu, kế cận mỏ than huyện Nông Sơn, tỉnh Quảng Nam ngày nay. Làng Trung Phước cách Thanh Châu trên dưới ba chục cây số. Có lẽ cuộc hôn nhân của lứa đôi trẻ trung này giữa miền đất Trung Phước không được êm ấm cho lắm. Ông Bùi Luân viết tiếp: "Chỉ một thời gian ngắn sau ngày cưới, người vợ trẻ đã phải lặn lội từ cái thung lũng ngoạn mục nhất đó, xuôi sông Thu Bồn êm đềm với ngàn dâu xanh ngát, về nhà bố mẹ chồng ở Thanh Châu cách hàng mấy chục cây số. Trên chiếc đò bé nhỏ, chàng trai nói với người vợ trẻ: Nếu em không đổi ý quay về, không bỏ qua chuyện cũ thì tôi sẽ… nhảy ra khỏi đò!
Khách xuôi đò tưởng người con trai đùa dọa người vợ mảnh dẻ. Để nguyên quần áo, ngay lập tức anh mình gieo xuống giữa dòng sông Thu. Và bơi theo đò. Để rồi thả trôi theo dòng nước hết chỗ mấy chục cây số đó, tới tận bến nhà".
"Bỏ qua chuyện cũ" là chuyện gì? Đó là một chuyện hết sức tức cười và trẻ con. Ông Bùi Luân tiết lộ: "Cô con dâu đứng bên bà mẹ chồng sụt sùi: Anh cho con ăn toàn khoai lang và rau luộc. Anh không cho con mua cá mua thịt…". Thì ra, Bùi Giáng đã… đi trước thời đại chúng ta về chủ trương… ăn chay. Ông hiểu một cách tuyệt đối thế nào đó về ẩm thực dưỡng sinh, nên chỉ thuận cho cô vợ ăn rau cải, củ quả mà không cho phép bà ăn gà, bò - hai món thịt ngon nhất của vùng Trung Phước.
Người vợ qua đời năm 1948 khi Bùi Giáng vắng nhà. Ông Bùi Luân viết tiếp: "Phút lâm chung, chị không thấy mặt chồng… Tôi chỉ biết là anh có mặt vào phút chót của buổi tiễn đưa chị về nơi an nghỉ cuối cùng - anh đứng bên cạnh chiếc quan tài với vành khăn trắng trên đầu".
Bùi Giáng yêu vợ nhưng vẫn muốn… bỏ nhà đi chơi. Cũng bình thường như bao nhiêu người đàn ông Quảng Nam lãng mạn khi xa vợ, Bùi Giáng có thể gặp gỡ, giao lưu với những người phụ nữ khác và nhận ra họ vượt trội vợ ông về một vài phương diện nào đó. Thế nhưng, tình yêu và nỗi xót xa dành cho người vợ ở quê nhà thì rất đỗi mặn mà, vô cùng tha thiết: "Mình ơi, tôi gọi bằng nhà/Nhà ơi, tôi gọi mình là nhà tôi".
Hai năm sau cái chết của người vợ trẻ, ông dẫn một bầy dê lên Nông Sơn chăn thả, ngao du qua những đồi núi, suối khe mơ màng để nhớ thương vợ. Hai năm sau đó nữa, ông gửi bầy dê lại cho… chuồn chuồn và châu chấu, bỏ quê nhà đi chơi tiếp. Ở đâu, ông cũng phục hiện những hình ảnh yêu dấu xưa. Bài thơ nhớ vợ có một không khí rất đỗi bi ai, tràn đầy hoài cảm: "Em chết bên bờ lúa. Để lại trên lối mòn. Một dấu chân bước của. Một bàn chân bé con! Anh qua trời cao nguyên. Nhìn mây buồn bữa nọ. Gió cuồng mưa khóc điên. Trăng cuồng khuya trốn gió. Mười năm sau xuống ruộng. Đếm lại lúa bờ liền. Máu trong mình mòn ruỗng. Xương trong mình rả riêng. Anh đi về đô hội. Ngắm phố thị mơ màng. Anh vùi thân trong tội lỗi. Chợt đêm nào, gió bờ nọ bay sang".
Bùi Giáng bỏ cố quận ra đi biền biệt. Ra đi nhưng ông vẫn nhớ, đến tha thiết não nùng. Nhớ nhưng ông không dám trở về bởi nơi nào ở cố quận cũng nhắc ông nghĩ đến tình yêu của người vợ khổ.
Ông gọi bà với nhiều tên gọi khác nhau. Đầu tiên, bà được gọi là "gái trần gian". Ông có thể gặp gỡ, cười đùa, tán tỉnh cả trăm người phụ nữ khác nhưng lòng ông chỉ yêu và chỉ nhớ mỗi mình bà, đặc biệt những khi ông còn lại một mình, đối mặt với chính tâm thức cô đơn của mình: "Đùa với Tuyết, giỡn với Vân. Một mình nhớ mãi gái trần gian xa. Sương buổi sớm, nắng chiều tà. Trăm năm hồng lệ có là bao nhiêu?".
Thứ hai, ông gọi bà là "con mọi nhỏ". Người Duy Xuyên có lệ thương yêu ai thì gọi người ấy là "con mọi", "thằng mọi". Tôi lấy làm tiếc khi có vài người nghiên cứu văn học hiểu nhầm chữ "mọi" trong thơ Bùi Giáng: "Mọi em là mọi sương xuân. Ban sơ núi đỏ chào mừng non xanh". Thơ ông viết cho "con mọi nhỏ" của mình tràn đầy nỗi thương xót và tình yêu dấu: "Giờ ly biệt, ta xin em đừng khóc. Nào phải không? Lệ chảy có vui gì? Trang phượng mở giữa nguồn em hãy đọc. Nước xuôi dòng, ngàn thu hận ra đi".
Ông phong tặng người vợ của mình - con mọi nhỏ, lên thành mẹ của giang san: "Em thành Mẹ của giang san. Em là thần nữ đoạn trường chở che". Thơ ông viết cho vợ càng lúc càng trang trọng. Tất cả cái mẫu tính dịu dàng, hồn nhiên, tươi đẹp, đôn hậu toát lên từ con người của bà Bùi Giáng khiến ông cảm phục vợ. Từ một con người cụ thể, mảnh mai, bà vụt trở thành hình tượng cao quý nhất trong lòng ông, trong thơ ông: "Em thuyền quyên ban mưa móc xum xuê. Em rắc gieo khắp xứ sở bốn bề. Suốt địa hạt tình quê hương ba ngõ. Anh quỳ xuống gọi em: Em mọi nhỏ".
Lắm khi ở phương xa, ông nhớ cố quận. Qua mấy mươi năm, hình ảnh người vợ trẻ, hiền ngoan ấy vẫn sống trong lòng ông. Ông uống trà giữa Sài Gòn mà hình ảnh của bà ngày xưa ở Quảng Nam như hiển hiện trước mắt: "Trung niên thi sĩ uống trà. Thưa em mọi nhỏ, em đà uống chưa?". Một nửa cuộc đời ông, một nửa trái tim ông dành để nhớ bà.
Vũ Đức Sao Biển
Đoản văn của Bùi Giáng
Thanh Nien 30/09/2012
Mới đây, chúng tôi được tiếp cận một số bản thảo viết tay của thi sĩ Bùi Giáng chưa xuất bản, trong đó có hai đoản văn ngồ ngộ. Xin giới thiệu với độc giả nhân dịp kỷ niệm 14 năm ngày thi sĩ mất.
Bài Ông Trời chất vấn ông điên - rằng: "Tại sao chú mày đánh đấm con vợ của chú mày như thế?". "Tại vì nó có lỗi". "Có lỗi như thế nào?". "Tôi thì hằng năm tôi tắm rửa một lần để ăn tết. Còn nó thì mỗi ngày nó mỗi tắm… tức không chịu nổi!". "Ủa, nó tắm rửa cho sạch sẽ thơm tho có gì đâu mà gọi là tội lỗi?". "Nhưng mà nó càng sạch sẽ thơm tho bao nhiêu, thì thiên hạ càng thấy rõ cái dơ dáy thối tha của tôi bấy nhiêu. Có phải rằng nó có ý muốn vạch rõ cái thối tha bẩn thỉu của tôi? Tôi mang mặc cảm bấy lâu nay. Còn đâu hài hòa vợ chồng tâm đầu ý hiệp chứ". Rồi "ông điên" muốn bỏ vợ để lấy "gái sa mạc" vì "sa mạc khô khan quanh năm, đâu có nước giếng nước biển nước sông để tắm cho nhiều". Ông Trời gật gù: "À ra thế ấy, lọ là thế kia!"…
Thi sĩ Vũ Hoàng Chương và Bùi Giáng - Ảnh: Gia đình cung cấp
|
Bài thứ hai Mẹ ôi!, kể về cô gái 16 tuổi chửa hoang, bà mẹ thay vì phiền trách đã hân hoan reo lên: "Ồ, thế thì vạn phước đấy con ạ. Kiếp xưa có lẽ con khéo léo tu hành lắm đó, nên kiếp này mới gặp gỡ được thằng Mít (…) đến như con là đứa nghiêm trang nghiêm túc như thế mà nó chỉ la cà cày bừa trên bụng con đôi lần mà kết quả huy hoàng rực rỡ chói lòa thì đủ biết tài năng cày sâu cuốc bẫm của nó… Ha ha ha! Mẹ giao luôn cho nó cái khu vườn tược ba mẫu này để nó chăm sóc trồng dâu, trồng dừa: Ùn lên ngọn nước bốn mùa. Núi phơ phất tuyết, cổng chùa tịch liêu. Hai hàng phượng đỏ giấn liều. Đứa con gay cấn một chiều chửa hoang. Ha ha ha!!! Mẹ sắp có cháu ngoại để o bế o bồng rất mực bồng bế o o !!!".
Đọc hai đoản văn trên hẳn có người sẽ nghĩ Bùi Giáng viết chỉ để "cà rỡn" chơi. Thật ra trong cái "cà rỡn" ấy vẫn ẩn chứa một điều gì khang khác là lạ so với những chuyện cười suông. Riêng chúng tôi, đọc hai bài trên, nghĩ mấy chữ "cổng chùa tịch liêu", "đứa con gay cấn" và "sa mạc" là cái "chĩa ba" của một cây cổ thụ trong rừng ngôn ngữ mà Bùi Giáng trên đường ngao du đã đặt lên đó "một cách nhìn" để kể về: 1. Những "ông điên" quay cuồng theo các cặp đối trị: tốt - xấu, sạch - nhớp, khen - chê, vinh - nhục… 2. Những "đứa con gay cấn" đã rời "cổng chùa tịch liêu" để kết hôn với bọt nước, với nắng tàn, với sương mai và ánh chớp vội vàng vào mỗi chiều giông. Và thê thảm nhất là đã tự nhốt mình trong sách vở tư biện như ông từng viết: "tự nghìn năm triết học luận lý trường trại đã bóp ngột tư tưởng con người (…) nó khiến tư tưởng không thể nào bước đi thong dong trên ngã ba (…) không còn nghe ra ngôn ngữ Nguyễn Du, Shakespeare…". (Đường đi trong rừng). Ông ca ngợi "sa mạc" - muốn tìm về "sự tĩnh lặng mênh mông, trong đó mọi năng lực, hùng tâm, dũng khí, thảy thảy tương hệ tương giao cùng rì rào hoạt động" và "im lặng vì xao xuyến dị thường" (Lời cố quận). Đó là "niềm im lặng" lên đường, tìm về nguồn cội sẵn có trong chính mình. Khi lạc lối, ông lại phải "chăn trâu" hoặc "lùa dê" để lần về lối cũ: "Trăm năm trong cõi người ta - Chăn dê bò tại ngã ba đường rừng". Và đây nữa: "Anh lùa dê vào núi rừng mây tím. Cho dê nhảy cỡn giữa mây ngàn (…) Dê lùa anh vào đồi sim trái chín. Anh lạc đường nghe dê gọi kêu vang".
Lúc đầu ông "nghe dê gọi". Đến sau ông quên cả dê, quên cả trâu, quên cả bò đang gặm cỏ, mà "chỉ nghe tiếng cọ rì rào", rồi tự hỏi: "Có hay không bò đương gặm đó? Hay là đây tiếng gió thì thào? Hay là đây tiếng suối lao xao? Không biết nữa mà cần chi biết nữa". Ông chả cần "biết" âm thanh tiếng động xung quanh mà đã quay "cái nghe" vào sâu nơi mình. Để từ trong cái "nghe tự tánh" ấy, đã tuôn chảy ra ngoài dòng sữa của thi ca…
Giao Hưởng
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét