Trong các nghi thức phụng vụ cũng như thánh lễ, Ca Đoàn giữ một vai trò rất quan trọng: giúp cộng đoàn kết
hợp với Chúa, “làm cho lời kinh phụng vụ của cộng đoàn Kitô hữu thêm
linh động, nhiệt thành, ngõ hầu mọi người có thể ca tụng và cầu khẩn
Thiên Chúa Ba Ngôi cách mạnh mẽ và hiệu nghiệm hơn.”(KLTN,số 31,x.33).
Vì thế, việc chọn bài hát phụng vụ thích hợp sẽ giúp các thành phần của
cộng đoàn liên kết chính mình với hành động của Đức Kitô và cất tiếng
hát lên về hồng ân và đức tin.
Với gần 40 năm gắn bó với Ca Đoàn, tôi xin chia sẻ một số kinh nghiệm
trong việc lựa chọn bài hát phụng vụ (đặc biệt phụng vụ thánh lễ)
1) CA NHẬP LỄ:
Ca Đoàn bắt đầu hát Ca nhập lễ đang khi linh mục, phó tế và những tác
viên tiến vào thánh đường. “Bài ca này có mục đích mở đầu việc cử hành
Thánh lễ; giúp cộng đoàn thêm hiệp nhất, hướng tâm hồn họ vào mầu nhiệm
mùa phụng vụ hay ngày lễ” (QCTQ,47).
Nên chọn các bài Thánh Thi,thánh vịnh đã được phổ nhạc phù hợp Ca Nhập
Lễ theo Mùa Phụng Vụ hoặc chọn một số bài hát phù hợp với tính chất ngày
lễ hay mùa phụng vụ. Chú ý: nếu không hát ca nhập lễ thì giáo dân cùng
đọc ca nhập lễ ghi trong thánh lễ. Nếu hát, Ca Đoàn phải chấm dứt ngay
sau khi chủ tế hôn kính bàn thờ. (tránh hát hết câu này đến câu khác)
2) ĐÁP CA:
Đây là bài hát mang tính cách Nghi Thức (phải phù hợp, không cắt xén số
câu xướng và thể hiện trang trọng). Bài ca này là thành phần trọn vẹn
của Phụng Vụ Lời Chúa và là bài đọc từ Kinh Thánh, nên bài ca này rấy
quan trọng về phụng vụ và mục vụ (QCTQ,61).
Việc chọn bài đáp ca, ca trưởng phải cẩn thận: cùng một bài Thánh Vịnh
nhưng có những lời đáp khác nhau. Ví dụ như cũng là TV 50 nhưng ở CN
XXIV C câu đáp là “Tôi sẽ chỗi dậy và đi về với cha tôi” và ở CN I Mùa
chay câu đáp lại là: “Lạy Chúa, nguyện thương xót tôi theo lòng nhân hậu
của Chúa”. Một số ca trưởng khi soạn bài, thấy ghi TV 50 là cứ thế mà
hát, không cần xem bài hát đó có phù hợp câu xướng và đáp trong phụng vụ
hay không ? Lại có ca trưởng quá dễ dãi trong việc chọn bài hát hoặc
cố tình làm ngơ. Điển hình là một ca đoàn mừng lễ Bổn Mạng Sinh Nhật Đức
Mẹ đúng vào chiều thứ Bảy, cha chủ sự thánh lễ mời gọi cộng đoàn hiệp ý
lễ ngày chúa nhật, các bài đọc đều là phụng vụ Chúa Nhật, vậy mà khi
hát đáp ca, ca đoàn lại sử dụng bài Manificat… Đúng là đáng trách!
Đặc biệt các thánh lễ ngày thường trong tuần, tìm được bài đáp ca phù
hợp rất khó (thường tìm ở tài liệu thánh vịnh đáp ca của Lm Kim Long),
đa số các ca đoàn đọc đáp ca. Đây là điều đáng khích lệ, tránh sử dụng
một số bài quen thuộc để thay thế bài đáp ca.
Vì vậy, để tìm được bài hát đáp ca phù hợp với phụng vụ, Ca Trưởng cần
phải có sách lễ (theo mùa), lịch công giáo và tài liệu thánh vịnh. Nên
chọn hàng tháng (hoặc hàng năm) theo mùa là hay nhất.
3) DÂNG LỄ:
Đây là bài hát mang tính cách minh họa, bắt đầu từ khi rước lễ phẩm lên
bàn thờ cho đến lúc chủ tế rửa tay xong. Việc chọn bài ca dâng lễ cũng
cần phải thận trọng. Không phải bài hát nào có từ “dâng” là chọn để hát
dâng lễ. Bài ca dâng lễ cần phải đủ ý nghĩa dâng lên (lễ vật nào đó) để
trở thành Mình Máu Thánh Chúa. Không nên hát tiếp tục khi vị chủ tế đã
rửa tay. Một số ca đoàn viện lí do lễ bổn mạng hoặc lễ trọng để trình
diễn hết câu này đến câu khác, có khi buộc vị chủ tế phải ngồi nghe chờ.
Điều này nên tránh vì hát thánh ca phụng vụ “không phải là trình diễn”
mà là giúp cộng đoàn kết hợp với Thiên Chúa trong thánh lễ.
4) CA HIỆP LỄ:
Bài ca Hiệp lễ có mục đích diễn tả sự hiệp nhất thiêng liêng ngay giữa
những người rước lễ, khi họ đồng thanh ca hát đồng thời biểu lộ niềm vui
trong lòng, và làm cho việc tiến lên rước Mình Thánh Chúa có tính cách
cộng đoàn hơn.”(QCTQ,86). Vì bài Ca Hiệp Lễ diễn tả sự hiệp nhất của
những người tiến lên rước Mình Máu Chúa, nên cần phải tán dương việc hát
cộng đồng, để mọi người cùng hát.
Việc chọn bài ca Hiệp Lễ phù hợp cho bữa tiệc Thánh Thể là nơi Thiên
Chúa tuôn đổ dạt dào phúc lành của Người, nên tìm những bài hát có chủ
đề về tình yêu thương của Chúa, lòng biết ơn và tán tụng Chúa. Hay nhất
là chọn hát những bài nêu lên suy tư về những chủ đề của bài Tin Mừng
trong ngày lễ hay mùa Phụng Vụ. Khi việc rước lễ kéo dài có thể hát
nhiều bài theo ý muốn nhưng cần phải có một phút “thinh lặng thánh” để
cộng đoàn cầu nguyện sau khi rước lễ.
5) CA KẾT LỄ:
Mặc dầu không cần thiết phải hát thánh ca ra về, nhưng theo tập tục, tất
cả có thể chung lời hát một bài ca sau lời giải tán. Nên chọn bài hát
thích hợp mang tính cộng đoàn: có thể chọn bài hát về Đức Mẹ, bài hát
theo mùa hoặc bài ca kêu gọi, nhắc nhở sứ vụ “Rao giảng Tin Mừng” của
mọi người sau khi tham dự Thánh Lễ.
KẾT LUẬN
Việc chọn bài hát phụng vụ trong Thánh Lễ rất quan trọng, đòi hỏi người
Ca Trưởng không chỉ phải am tường về “Phụng Vụ Thánh Nhạc” mà còn phải
biết chọn bài phù hợp với ca đoàn của mình. Phải luôn tâm niệm rằng “Hát
Thánh Ca là Cầu Nguyện chứ không phải là trình diễn”. Cuối cùng, khi
chọn bài, Ca Trưởng cần tìm hiểu xem bài hát đó đã được chuẩn nhận
(Imprimatur ) chưa, tránh hát những bài “sáng tác tối qua” của Ca
Trưởng.
Sau yếu tố linh mục giảng lễ hay, lôi cuốn, yếu tố Ca Đoàn chuẩn bị tốt,
hát tâm tình sẽ góp phần thành công cho thánh lễ, lôi cuốn giáo dân
cùng đến tham dự. Một vài kinh nghiệm chia sẻ với các Ca Trưởng. Rất
mong được sự đồng tình của các bạn.
(Việt Sơn – UV Ban Thánh Nhạc - GP Saigon)
Nguyễn Sơn Thạch
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét